Czym jest przedawnienie? Jakie są terminy przedawnienia? Czym jest przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia? Jak wyliczyć przedawnienie? Odpowiedź na te i inne pytania w poniższym artykule. W kolejnej części praktyczne aspekty przedawnienia roszczeń.
Spis treści
Czym jest przedawnienie roszczeń?
Od jakiego momentu należy liczyć początek biegu przedawnienia?
Jakie są terminy przedawnienia roszczeń?
Jak obliczyć termin przedawnienia?
Przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia
Czy wszystkie roszczenia ulegają przedawnieniu?
Czym jest przedawnienie roszczeń?
Przedawnienie roszczenia to innymi słowy jego „przeterminowanie się”. Chodzi tutaj o sytuację, gdy zgodnie z prawem, wierzyciel nie może już prawnie oddziaływać na dłużnika w celu zaspokojenia roszczenia. Związane jest to z bezczynnością wierzyciela, który przez określony czas nie domagał się świadczenia.
Zobowiązanie dłużnika co prawda nie wygasa, ale przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne. Oznacza to, że dłużnik nadal może dobrowolnie spełnić świadczenie. Będzie to jednak uzależnione od dobrej woli dłużnika, a nie grożącej mu egzekucji świadczenia. Wierzycielowi nie przysługuje już bowiem bezwzględny środek przymusu, który mógłby wykorzystać.
Wierzyciel może co prawda wytoczyć przeciwko dłużnikowi powództwo o spełnienie świadczenia, musi się natomiast liczyć z wysokim prawdopodobieństwem przegrania sprawy. Dłużnik może w takim wypadku skutecznie podnieść zarzut przedawnienia roszczenia. Więcej na temat podnoszenia zarzutu przedawnienia w drugiej części artykułu.
Od jakiego momentu należy liczyć początek biegu przedawnienia?
Początek biegu przedawnienia rozpoczyna się wraz z dniem wymagalności roszczenia. Wymagalność roszczenia to natomiast nic innego, jak upływ terminu spełnienia świadczenia (np. zapłaty, wykonania dzieła/usługi). Tym samym początek biegu przedawnienie liczy się od dnia następnego po dniu, w którym można jeszcze było bez opóźnienia spełnić świadczenie.
Przykład: Dłużnik miał zapłacić za towar najpóźniej do końca 09.09.2021 r. Wymagalność nastąpi 10.09.2021 r.
Bywa i tak, że dzień spełnienia świadczenia nie jest oznaczony konkretną datą, tylko liczony jest od zdarzenia (np. w terminie 7 dni od daty wystawienia faktury). Należy wówczas pamiętać o jeszcze jednej zasadzie. Mianowicie przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie to nastąpiło.
Przykład: Dłużnik miał zapłacić za towar w terminie 7 dni od wystawienia faktury. Fakturę wystawiono 09.09.2021 r. Termin 7 dni liczymy od 10.09.2021 r., ponieważ nie bierzemy pod uwagę dnia wystąpienia zdarzenia – wystawienia faktury (09.09.2021 r.). Dłużnik powinien zatem uregulować należność najpóźniej do końca 16.09.2021 r. Wymagalność nastąpi 17.09.2021 r.
Należy pamiętać także o tym, że jeśli dzień spełnienia świadczenia przypada na dzień ustawowo wolny od pracy lub sobotę, to datę końcową należy przesunąć na kolejny dzień roboczy.
Przykład: Dłużnik ma zapłacić za towar do 11.09.2021 r. (sobota). Termin zapłaty przesuwa się zatem na 13.09.2021 r. (poniedziałek). Dzień wymagalności to wobec tego 14.09.2021 r.
Zdarza się również, że strony w żaden sposób nie określą terminu wymagalności roszczenia. W takiej sytuacji wierzyciel powinien wezwać dłużnika do jego spełnienia. Wezwanie to powinno być jednak dokonane bez zbędnej zwłoki. W tego typu sprawach początek biegu przedawnienia zwykle jest sporny i ostateczne rozstrzygnięcie należy do sądu.
Jak widać przy oznaczaniu terminu wymagalności należy wziąć pod uwagę wiele zróżnicowanych czynników. Jest to o tyle istotne, że poprawne wyliczenie rozpoczęcia, a co za tym idzie i zakończenia, biegu przedawnienia, może pociągnąć za sobą doniosłe skutki procesowe. Może się zdarzyć tak, że jeden dzień zaważy na możliwości wniesienia pozwu czy podniesienia zarzutu przedawnienia.
Powyższy problem został co prawna w znacznej mierze wyeliminowany nowelizacją kodeksu cywilnego z 2018 r. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami termin przedawnienia wynoszący co najmniej 2 lata zakończy się ostatniego dnia danego roku kalendarzowego. Jednakże problem pozostał w przypadku krótszych terminów przedawnień oraz terminów, do których stosuje się przepisy sprzed nowelizacji.
Jakie są terminy przedawnienia roszczeń?
Terminy przedawnienia roszczeń można podzielić na terminy szczególne i ogólne. Terminy szczególne wynikają z przepisów regulujących poszczególne typy umów nazwanych. Jeśli termin przedawnienia roszczenia nie wynika z przepisu szczególnego, stosuje się przepisy ogólne.
Zgodnie z przepisem ogólnym termin przedawnienia wynosi obecnie co do zasady 6 lat (przed zmianą z 2018 wynosił 10 lat). W przypadku świadczeń okresowych oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin ten skraca się do 3 lat.
Wyjątek stanowią także roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem albo zatwierdzone ugodą sądową. W takim wypadku przedawnienie, niezależnie od przepisów szczególnych, nastąpi z upływem 6 lat, a w przypadku świadczeń okresowych 3 lat.
W każdym przypadku koniec terminu przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż rok.
Wśród najbardziej typowych terminów przedawnienia poszczególnych roszczeń wynikających z przepisów szczególnych wymienić należy przedawnienie roszczeń:
|
o wydanie pożyczki |
6 miesięcy od daty, w której miała być wydana |
|
z najmu/dzierżawy – przeciwko najemcy o naprawienie szkody, przeciw wynajmującemu o zwrot nakładów lub nadpłaty |
1 rok od dnia zwrotu rzeczy |
|
z umowy przedwstępnej |
1 rok od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta |
|
z tytułu umowy przewozu |
1 rok od dnia wykonania przewozu/dostawy przesyłki albo dnia, kiedy miał być wykonany/a |
|
z zastawu |
1 rok od dnia zwrotu rzeczy |
|
z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności sprzedawcy |
2 lata |
|
z umowy o dzieło |
2 lata od oddania dzieła albo daty, w której miało być oddane |
|
o zapłatę wynagrodzenia za zlecenie/usługę i zwrot poniesionych wydatków |
2 lata |
|
ze stosunku pracy |
3 lata |
|
z tytułu umowy ubezpieczenia |
3 lata |
|
o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym |
3 lata od dnia dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia; nie później niż 10 lat od zdarzenia wywołującego szkodę, |
|
z tytułu zachowku |
5 lat od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku |
|
o naprawienie szkody wynikłej z występku lub zbrodni |
20 lat od dnia jego popełnienia |
Jak obliczyć termin przedawnienia?
Jak wspomniano powyżej, obecnie większość problemów związanych z obliczaniem terminu przedawnienia została wyeliminowana. Stało się tak w związku z wprowadzeniem zasady przedawniania się roszczeń pod koniec roku kalendarzowego. Tym samym, dla większości roszczeń przedawnienie nastąpi z upływem 31 grudnia.
Jednakże, w przypadku roszczeń z terminem przedawnienia krótszym niż 2 lata, jak również roszczeń przedawniających się zgodnie z wcześniej obowiązującymi przepisami, termin przedawnienia nadal należy obliczyć. Punktem wyjścia będzie w tym wypadku termin wymagalności roszczenia. Końcowym dniem biegu przedawnienia będzie bowiem dzień, który datą odpowiada temu terminowi. Jeśli w danym miesiącu nie ma takiego dnia, termin upłynie ostatniego dnia miesiąca.
Przedawnienie nastąpi natomiast wraz z upływem tego dnia. Tym samym skutecznie powoływać się na przedawnienie można już dnia następnego.
Przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia
Pamiętać należy o tym, że bieg terminu przedawnienia może zostać przerwany albo zawieszony.
Jest to o tyle istotne, że po każdym przerwaniu przedawnienia termin ten biegnie na nowo. Do przerwania dochodzi w przypadku:
- dokonania czynności przed sądem lub innymi organami zmierzającej bezpośrednio do dochodzenia lub ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
- uznania roszczenia przez dłużnika,
- wszczęcia mediacji.
W przypadku zawieszenia, termin biegnie dalej po ustaniu przyczyny zawieszenia. Przykładowo przedawnienie roszczeń dzieci przeciwko rodzicom ulega zawieszeniu przez czas trwania władzy rodzicielskiej.
Czy wszystkie roszczenia ulegają przedawnieniu?
Instytucja przedawnienia tyczy się wyłącznie cywilnoprawnych roszczeń majątkowych (możliwych do wyrażenia w pieniądzu). Oznacza to, że przedawnieniu nie ulegają roszczenia niemajątkowe. Przykładowo nie przedawniają się roszczenia z zakresu ochrony dóbr osobistych czy stosunków prawnorodzinnych.
Istnieją jednak także roszczenia majątkowe, których spełnienia uprawniony może się domagać niezależnie od upływu czasu. Wśród takich nieprzedawniających się roszczeń majątkowych wymienić należy:
- roszczenie o zniesienie współwłasności,
- ochronę windykatoryjną i negatoryjną dotyczącą nieruchomości,
- ochronę windykatoryjną rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury.
Podstawa prawna październik 2021
- Kodeks postępowania cywilnego,
Zamieszczone na blogu artykuły mają charakter edukacyjny, wobec czego nie mogą być traktowane, jako profesjonalna porada prawna. Zastrzegamy sobie prawo do zmiany artykułu, w przypadku zmiany stanu prawnego lub orzecznictwa.